یکی از موضوعات مهم در حمل ونقل جاده ای، موضوع نگهداری و بهسازی راه هاست. در کشورهایی همانند ایران، نبود نگاهی جامع و شبکه ای به حمل ونقل باعث ایجاد هزینه های سنگین نگهداری پروژه و درنهایت از بین رفتن سرمایه ها می شود. نگهداری و بهسازی راه ها نقش بسیار مهمی در تامین عبور و مرور ایمن و روان و کاهش مصرف سوخت و استهلاک وسایط نقلیه ایفا می کند و کم توجهی به این مساله موجب اختلال در فرآیند حمل ونقل و چرخ تولید کشور می شود.

به گزارش کارببو به نقل از تین نیوز، آمار رسمی نشان می دهد مهم ترین علل کاهش کیفیت آزادراه های کشور در یک دهه اخیر به دلیل کاهش توان اعتباری و حجم عملیات نگهداری و همچنین افزایش میزان بار سنگین بیش از مقدار مجاز (بار کامیون ها و ماشین آلات سنگین) و کاهش توجه به توسعه تجهیزات هوشمند نظارت بر بارهای حمل شده است.

خدایار خاشع، دبیر کمیته شرکت های سرمایه گذار در آزادراه ها در این باره با تاکید بر کاهش کیفیت آزادراه های ایران و بی توجهی نهادهای متولی به خبرنگار تین نیوز گفت: براساس یک هنجار جهانی بین 2 تا 4درصد ارزش روز آزادراه ها به عنوان هزینه های بهسازی و نگهداری این زیرساخت های جاده ای مورد استفاده قرار می گیرد. مثلا باید به طور میانگین جهت نگهداشت آزادراهی که ارزش هر کیلومتر ساخت آن مبلغی بالغ بر 100 میلیارد تومان است سالانه بین 4 تا 6 میلیارد تومان هزینه شود. اما عددی که در حال حاضر صرف بهسازی آزادراه ها می شود رقمی کمتر از 10درصد است. برای مثال به جای 2 تا 4 میلیارد تومان هزینه نگهداشت یک آزادراه 300 میلیون هزینه می شود. بدیهی است وقتی برای نگهداشت این شریان های حیاتی حمل ونقل یک دهم از در آمدها هزینه شود نتیجه کاهش کیفیت آزادراه های کشور خواهد بود. 

کاهش رتبه آزادراهی ایران

خاشع با تصریح بر این نکته که راه نگهداری می خواهد، بیان داشت:  برای نگهداری راه ها اعم از روسازی،زیرسازی، روشنایی و ...  یکسری پارامترها لازم است که هیچ کدام از این موارد آنگونه که باید اجرایی نمی شود بنابراین هر ساله شاهد کاهش سطح کیفی آزادراه های کشور بویژه سطح کیفی آسفالت جاده ها و از همه مهمتر رشد نقاط حادثه خیز جاده ای هستیم. این احتمال وجود دارد عبور از برخی محورهای مواصلاتی و آزادراهی با وجود نقاط حادثه خیز به دستور دادستانی مسدود شود چرا که عبور از آنان خطرآفرین است.

وی در ادامه با اشاره به کاهش رتبه آزادراهی ایران اذعان داشت: در حوزه ساخت راه و آزادراه وضعیت نامطلوبی داریم و کیفیت آزادراه های ایران متولی خاصی ندارد. در شرایط کنونی ایران به لحاظ  کیفیت جاده ها در میان 14 کشور همسایه در جایگاه نهم قرار دارد. ایران در حدود 60 سال پیش آزادراه تهران-کرج را ساخت و جزو برترین های خاورمیانه به شمار می رفت و در آن زمان شاید تنها ژاپن آزادراه داشت و بسیاری از کشورهای آسیایی بعد از ایران شروع به ساخت آزادراه و توسعه شبکه های راه های خود کردند.

چرخه نگهداری آزادراه ها مشکل دارد

خاشع در پاسخ به اینکه علت پایین آمدن سطح کیفی آسفالت آزادراه ها چیست، به تین نیوز پاسخ داد: متاسفانه چرخه نگهداری آزادراه ها مشکل دارد و آزادراه های کشور به لحاظ کسب درآمد و لزوم حمایت های متولیات بویژه وزارت راه و شهرسازی در در شرایط بحرانی قرار دارند. وقتی سالیانه هزینه برای نگهداشت راه ها نشود سه سال بعد شاید ده برابرمبلغ کنونی باید هزینه کرد. روز به روز کیفیت آزادراه های ایران در کاهش است.

با اشاره به نقش ناوگان باری در استهلاک جاده ها و افت کیفی آسفالت ها افزود: متاسفانه به دلیل عدم نظارت دقیق سیستمی بر روند بارگیری ناوگان حمل ونقل باری کشور گاه با معضل بارگیری غیرمجاز این ناوگان مواجه ایم که خود در آسیب به سطح کیفی آسفالت جاده ها نقش آفرین است.

تعلل وزارت راه و شهرسازی در تعیین تکلیف نرخ عوارض آزادراهی

خاشع با انتقاد از تعلل وزارت راه و شهرسازی در تعیین تکلیف نرخ عوارض برای تمامی آزادراه های کشور اذعان داشت:  وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی اصلی حمایت های لازم و کافی را از حوزه ساخت و نگهداشت آزادراه ها ندارد. متاسفانه علیرغم اینکه از افتتاح آزادراه اصفهان-شیراز پنج ماه می گذرد و آزادراه تهران-شمال نیز بیش از هشت ماه به بهره برداری رسیده است  اما هنوز نرخ عوارض این آزادراه ها تعیین تکلیف نشده است این درحالی است که عوارض آزادراهی به عنوان منابع اصلی درآمدی آزادراه ها به شمار می رود که بخشی از آن طبق قانون جهت نگهداشت و بهسازی آنان باید مورد استفاده قرار گیرد. با این روند که نرخ عوارض آزادراهی بعد از سه سال تعلل با توجه به نرخ تورم 20درصد افزایش پیدا کرد و هنوز در برخی آزادراه های عوارض دریافت نمی شود نمی توان انتظار ارتقای سطح کیفی آزادراه های ایران را داشت.

دبیر کمیته شرکت های سرمایه گذار در آزادراه ها درباره راهکارهای بهبود کیفیت آزادراه های کشور عنوان کرد: قطعا راهکارهایی وجود دارد اما متاسفانه در کشور ما راهکارها به مرحله اجرا نمی رسد و در حد متن و قرارداد می ماند. متاسفانه با وجود یکسری دستورات بدون پشتوانه و عدم برنامه ریزی نظام مند و مدون ارتقای کیفیت آزادراه های کشور محقق نخواهد شد.

خاشع در پایان با اعلام اینکه سرمایه گذاری در بخش آزادراهی کشور تقریبا تعطیل شده است و توجیه اقتصادی ندارد، تاکید کرد: در شرایط کنونی نگهداری سرمایه در بانک با سود بانکی 20 درصدی در مقایسه با تورم 50 درصدی در کشور به هیچ وجه عقلانی نیست درست به مانند سرمایه گذاری در آزادراه ها که سرمایه گذار موظف به پرداخت مالیات 25درصدی به دولت است؛ با این عدم بازگشت سرمایه چگونه می توان امیدی به جذب سرمایه گذار در عرصه ساخت ازادراهی کشور داشت.